“ارگ بخرم برای پیانو؟” ، “ارگ فرقش با پیانو تو چیه؟” ، “ارگ مگه همونی نیست که قبل پیانو باید زد؟” ، “پیانو دیجیتال مگه همون ارگ نیست؟” عموما وقتی صحبت از ساز کلاویه ای مدرن میشود، عموم مردم بلا استثنا اولین اسمی که به ذهنشان می رسد، “ارگ” می باشد. جدای از بحث درست و یا اشتباه بودن این اسم و کاربرد آن، در این مقاله می خواهیم انواع و اقسام سازهای کلاویه ای امروز را با یکدیگر مورد بررسی قرار دهیم و تفاوت و اسم صحیح هرکدام را آموزش ببینیم. این سازها ممکن است از دیرباز در بین مردم رواج داشته باشند اما بخاطر اشتباهات کلامی و گفتاری و فرهنگ نادرست، اسم ها و کاربردها به غلط صورت گیرد. به همین منظور در این مقاله می خواهیم تفاوت سازهای کلاویه ای را به شکل صحیح بشناسیم و تفاوت هرکدام با دیگری را به شکل کامل درک کنیم. برای دریافت انواع مقاله های آموزشی به وبسایت سازباز و لایو استودیو ۲۴ مراجعه نمایید.
تفاوت سازهای کلاویه ای
ملودیکا
قطعا در بسیاری از ساز فروشی های مخصوص کودکان، لوازم اسباب بازی فروشی و فروشگاه هایی که کالای کودک دارند این ساز را دیده اید. ساز ملودیکا در اصل با استفاده از فشار باد و نواختن کلاویه ها صدا تولید می کند. این ساز در اصل شکل ساده شده و بسیار ابتدایی ارگ کلیسایی می باشد. زیرا ارگ کلیسایی نیز با استفاده از جریان هوا در لوله ها و نواخته شدن کلاویه ها صدا ایجاد می کند. ملودیکا نیز به همین شکل می باشد و تنها با این تفاوت که با استفاده از یک لوله ی هوای کوچک، جریان هوا را به سمت کلاویه ها هدایت می کند. گاها به ملودیکا ارگ کودک می گویند که این اسم اشتباه بوده و نام اصلی آن ملودیکا می باشد. کلاویه های ملودیکا بسیار سبک بوده و تنها از نظر ظاهر و چیدمان فواصل نت ها مانند پیانو می باشد.
آکاردئون
پس از ظهور پیانو در ایتالیا، این ساز در اوایل قرن ۱۹ در آلمان اختراع شد و عموما در موسیقی محلی ایتالیا و فرانسه، آمریکای شمالی و جنوبی و روسیه نواخته می شود. آکاردئون شهرت جهانی اش را مدیون سادگی و لطافت ملودی های ایجاد شده با نواخته شدنش می باشد. این ساز برای نواخته شدن باید بین دو دست قرار گیرد. در این ساز، مجاری هوایی قرار دارد که با باز و بسته شدن توسط نوازنده صدا ایجاد میشود. در یک سمت کلاویه های کوچکی قرار دارد که وظیفه کنترل ورود هوا به مجاری را دارند و در سمت دیگر جعبه کلیدهای طنین که طنین صدا را تغییر می دهند. هنگامی که نوازنده دو سر بدنه چین دار آکاردئون را با دو دست از هم دور کند هوا وارد و با فشار از آن خارج میشود. صدایی که آکوردئون تولید می کند به وسیله باریکه‌های فلزی به نام زبانه ایجاد میشود. جریان یافتن هوا، زبانه‌ها را به لرزش درمی‌آورد و به عقب و جلو می‌راند. هر یک از این زبانه‌ها فرکانس صوتی مخصوص به خود را خارج می‌کند. زبانه‌ها به کلاویه ها متصل است که بر بدنه آکاردئون قرار گرفته‌اند. نوازنده در هنگام بازکردن و بستن آکاردئون، با انگشتان خود کلاویه ها را فشار می‌دهد و نواهای گوناگونی می‌نوازد. آکاردئون مدل های متفاوت و مختلفی دارد و در سایزهای مختلف در طی سالیان، در اختیار نوازندگان قرار گرفته است. کنسرتینا یک نوع آکاردئون ساده است که نزد دریانوردان بسیار محبوبیت داشت. کلاویه های آکاردئون شبیه به کیبورد و سینتی سایزر بوده و عموما جزو کلاویه های سبک محسوب می شوند.
کیبورد
سازی که به اشتباه همه به آن “اُرگ” می گویند! ارگ در واقع همان ساز بزرگی است که در کلیساها استفاده می شود اما بخاطر شباهت کلاویه ی این دو ساز، از قدیم الایام در زبان فارسی و ایرانی به هر دو ساز ارگ می گویند. بدانید که نامگذاری “ارگ” برای کیبورد اشتباه بوده و اسم اصلی ان کیبورد، سینتی سایزر می باشد. کیبورد و سینتی سایزرها به چندین دسته تقسیم می شوند که اصلی ترین مدل آنها که در بین عموم مردم رواج دارد و در بسیاری از جشن ها مورد استفاده قرار میگیرد همان کیبوردی است که بسیاری از اساتید پیانو ممکن است در ابتدای مسیر آموزشی به هنرجویان پیشنهاد کنند. کیبورد از مبتدی تا حرفه ای تقریبا از تکنولوژی کیبورد ثابت و یکسانی بهره می برند و تفاوت اصلی در مدل ها، در واقع بر روی جنس موتور صدا و میزان قابلیت ها و تنظیمات صورت می گیرد. کیبورد در واقع شکل ساده شده ی سینتی سایزرهای حرفه ای بوده و از آن عموما برای آموزش سلفژ و پیانو و یا استفاده در میهمانی ها و مجالس استفاده می شود.
سینتی سایزر
شکل دیگری از کیبورد خود سینتی سایزر می باشد. سینت‌سایزرها عموما توسط کلاویه‌های پیانویی نواخته می‌شوند. اما بسیاری از آن ها کلاویه هایی شبیه به اُرگ دارند که به آنها کیبورد گفته میشود. سینت‌سایزر قادر به تولید انواع مختلف صدا و ترکیب سیگنال‌های با فرکانس متفاوت است.
سینت‌سایزر به جای تولید صدای طبیعی، از ترکیب سیگنال‌های الکتریکی تولید صدا می کند و از طریق بلندگو یا هدفون نت ها قابل شنیدن می باشد. این صداها شامل صداهای انواع آلات موسیقی، اصوات انسانی یا حیوانی و خاص و صداهای طبیعی و حتی اصواتی که پیش از این وجود نداشته اند را به صورت یک نوا با فرکانس‌های مختلف الکتریکی تولید و ترکیب نماید. پیشنهاد میکنیم حتما در مورد تفاوت سازهای کلاویه ای بیشتر مقاله بخوانید.
در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی، شرکت هایی مثل یاماها، رولند، کورگ، کورزویل، کاوایی و کاسیو شروع به تولید و فروش سینت‌سایزر نسبتاً کوچک و مقرون به صرفه‌ای کردند و در ابعاد و اندازه های مختلف با استفاده از سیستم های صوتی متفاوت به رقابت با یکدیگر در فروش این ساز نوین کردند. در اوایل دهه۱۹۹۰ میلادی تحولی عظیم در این صنعت رخ داد که تا به امروز نیز شاهد آن هستیم؛ سینت سایزرهای پیچیده دیگر نیازی به متخصصین سخت‌افزار و یا نوازنده های کارکشته ندارند و در قالب نرم‌افزارها در کامپیوترهای شخصی، اغلب به صورت شبیه‌سازی سازهای متفاوت ظاهر شده اند که با استفاده از یک ساز فیزیکی کوچک تر به اسم MIDI Controller می توان به نوازندگی با آنها نواخت. با شروع قرن ۲۱، سینت‌سایزرها در بسیاری از سبک های موسیقی نظیر: پاپ، راک، متال، رپ، دنس و حتی موسیقی کلاسیک مدرن مورد استفاده قرار می گیرد.
پیانو دیجیتال
پیانو دیجیتال ترکیبی از کلاویه های پیانوی آکوستیک و سیستم صوتی بکار رفته در سینتی سایزرها می باشد. پیانوهای دیجیتال را عموما با کیبورد نیز اشتباه می گیرند که یکی از بهترین روش های تشخیص و تمییز دادن این دو ساز از یکدیگر، ابعاد و جنس کلاویه ها می باشد. اگر هنگامی که با یک ساز پیانو مانند نواختید و کلاویه های آن نیمه سنگین بود و به راحتی قابل نواختن نبود، به احتمال ۹۰% آن ساز پیانو دیجیتال می باشد (ممکن است بسیاری از کنترلرهای MIDI و کیبورد نیز کلاویه های پیانویی داشته باشند). اما بدانید که تنوع صدا در پیانوهای دیجیتال به مراتب کمتر از کیبورد بوده و سعی شده تا چیدمان اسپیکرها در پیانوهای دیجیتال به شکلی باشد که نزدیک ترین صدای ممکن به پیانوی آکوستیک را از ساز دریافت کنیم.