سازهای کشور ژاپن

موسیقی شرق آسیا همیشه پربار و مرموز بوده است. بسیاری از ملودی هایی که امروزه در موسیقی استفاده می شود پیشینه ای قدیمی در تاریخ موسیقی شرق آسیا دارند. ژاپن، یکی از کشورهایی است که از نظر فرهنگ و هنر بسیار غنی بوده و تمدن آن به قبل از میلاد مسیح باز میگردد. این کشور کهن مانند ایران دارای سازهای سنتی مخصوص خویش است که در مراسم های مختلفی از آنها استفاده می شود. امروزه سازهای سنتی ژاپنی نیز مانند سازهای سنتی کشورمان، به وُفور در ملودی ها و تنظیمات جدید استفاده می شود و می توان گفت که موسیقی پاپ ژاپن با موسیقی محلی و فولک آن کشور عجین شده است. در این مقاله تلاش میکنیم تا تعدادی از سازهای معروف این کشور را بشناسیم.

ساز کوتو که از چوب درخت Paulownia ساخته می شود، شناخته شده ترین سازِ سنتی کشور ژاپن محسوب می شود و ساز بین المللی این کشور است. این ساز شباهت زیادی به قانون، ژِنگِ چینی، یاکوتای مغولی و گایاگومِ کره ای دارد. ۱۳ عدد سیم که با استفاده از پل گذاری بر روی صفحه ی چوبی، به انتهای گوشی های کوک متصل می شوند و دقیقا سیستم نواختن آن مانند سازهای نامبرده می باشد.

 این ساز ابعاد بزرگی دارد و طول آن تقریبا ۱۸۰ سانتی متر است! پل های روی این ساز متحرک بوده و برای تنظیم کوک های متفاوت و نواختن قطعات متنوع طراحی شده اند. نمونه ی ۱۷ سیم این ساز نیز وجود دارد اما به اندازه مدل ۱۳ سیم آن متداول نبوده و صرفا به شکلی سفارشی ساخته می شود. ساز کوتو، در قرن ۱۶ میلادی ابداع شده است.

شامیسن (به معنای سه تار)، از سازهای کشور ژاپن و سازی سنتی بوده که با مضرابی به نام باچی نواخته می‌شود. تلفظ ژاپنی این ساز معمولاً شامیسن است، اما گاهی آن را جامیسن نیز می گویند و به عنوان پسوند اسم نیز استفاده می‌شود. در گذشته و دوره ی ادو ( از سال ۱۶۰۳ تا ۱۸۶۸ میلادی)، این ساز را سامیسن نامگذاری کردند؛ اما به مرور زمان نام های متعدد این ساز منسوخ شد و “شامسین” را به عنوان اسم رسمی این ساز نامیدند. ساختار ظاهری شامیسن با توجه به سبکی که نواخته می‌شود با یکدیگر تفاوت دارند. به عنوان مثال شامیسن مورد استفاده برای نواخته شدن در کابوکی (تئاتر های سنتی ژاپنی که دارای لباس ها، رقص و داستان های خاصی هستند و عموما بازیگران در این گونه تئاتر مهارت های خود را در زمینه های هنری مختلف به نمایش میگذارند) دارای دسته ی نازک و در عین حال سَبُک می باشد تا نوازنده بتواند به راحتی بر روی صحنه جابجا شود.

 اما شامیسنی که برای همراهی با نمایش‌های بونراکو (خیمه شب بازی در سبک ژاپنی) و ترانه‌های عامیانه به کار می‌رود، دسته ای بلند و قطور دارد، تا با موسیقی مستحکم تر این سبک‌ها مطابقت داشته باشد. به دسته ی این ساز سائو (Sao) می گویند و اغلب از سه و یا چهار تکه چوب تشکیل شده است که در یکدیگر قفل می شوند. این ساز که دارای سه تار می باشد به گونه ای طراحی شده تا نوازنده بتواند اجزای آن را به راحتی از یکدیگر جدا کند و آن را حمل کند. سیم های این ساز عمدتا از جنس ابریشم می باشد اما برای کاهش قیمت نیز گاها از سیم های نایلونی (مانند گیتار کلاسیک) نیز استفاده می شود.

شاکوهاچی، یک فلوت ژاپنی از جنس نی است. انتهای آن برآمدگی دارد و از چوب های چینی ساخته شده است. انتهای فلوت شاکوهاچی به شکل مایل به سمت بیرون ساز تراشیده شده‌ و یک قطعه ی کوچک از عاج فیل یا استخوان در لبهٔ آن قرار داده شده‌ تا به نوازنده این اجازه را بدهد تحریر های گوناگونی را در صدا ایجاد کند. بخش قیفی شکل یا شکمبه ی این ساز از چوب خیزران به همراه ریشه‌های انتهایی آن است.

این ساز شباهت بسیار زیادی به کمانچه ی ایرانی و رباب دارد و گویی کوچک شده ی ساز شامیسن می باشد. طول این ساز ۷۰ سانتی متر است و دسته یا گردن ساز از جنس چوب آبنوس می باشد. بدنه ی تو خالی این ساز نیز ممکن است از نارگیل و با چوب درخت ژاپنی با روکش پوست گربه باشد. مانند کمانچه و رباب این ساز همراه با آرشه ای شبیه به کمان نواخته می شود. اصالتا این ساز از جزایر اوکیناوا به ژاپن آمده و پس از ورود به ژاپن، تغییراتی در ظاهر این ساز ایجاد شد. کوگیو در ژاپن مربعی شکل و در اوکیناوا کاملا دایره ای می باشد. از ساز کوگیو عموما برای آوازهای مذهبی و همنوازی در مراسم آیینی استفاده می شود؛ البته تا قبل از قرن بیستم همنوازی با شامیسن و کوتو و کوگیو بسیار رواج داشت و کوگیو نقش اصلی را در موسیقیِ آیینی اجرا می کرد. اما از قرن بیستم در آوازهای مذهبی کوگیو جای خود را به ساز شاکوهاچی داد.

یکی از سازهای زهی ژاپنی است و میتوان گفت مشخصه ساز سنتی این کشور، بیوا نام دارد. این ساز هم در قرن هفتم میلادی از یکی از سازهای چینی به اسم پیپا الهام گرفته شد و در ژاپن با ایجاد تغییرات در ابعاد و تعداد سیم ها و پرده بندی اختراع شد. این ساز بیشترین نقش را در معابد بودایی داشته و به نوعی سازی عرفانی برای این قشر محسوب می شود؛ به شکلی که طبق روایات بودایی این ساز توسط Benten یکی از خدایان زنِ این کشور انتخاب شده و سازی است که Benten با استفاده از آن آب را خلق کرده است. یکی از قطعات معروفی که با استفاده از این ساز نواخته می شود و داستان های اساطیری مبارزه بین نیروی خیر و شر با آن (به شکل ترانه) آوازخوانی می شود The Tale Of The Heike نام دارد و به همین دلیل یکی از مدل های ساز بیوا که صفحه ی آن نسبت به مدل های دیگر بزرگ تر است Heike-Biwa نام دارد.

بیوای صفحه بزرگ در بین سال های ۱۱۸۵ تا ۱۳۳۳ بسیار پرطرفدار بوده و در تمامی مراسم های ژاپنی مورد استفاده ی نوازندگان قرار می گرفت. اما نکته ی جالب اینجاست که این ساز نزد سامورایی های ژاپنی نیز بسیار مقدس شمرده می شده و موسیقی آیینی خود را با استفاده از بیوا می نواختند. بیوا انواع مختلفی دارد که علاوه بر ابعاد آن، مضراب هایی که برای نواختن این ساز استفاده می شود نیز متفاوت است و تفاوت محسوسی را در نوای این ساز ایجاد می کند. این ساز عموما از ۶۰ تا ۱۰۶ سانتی متر طول دارد.

تایکو درام ساز کوبه ای ژاپنی، یکی از سازهایی است که در بین نوازندگان سازهای کوبه ای محبوب است. صدای این ساز از برد بالایی برخوردار است. این ساز با توجه به روش هایی که تولید می شود ممکن است چندین سال زمان ببرد تا روند ساخت ساز کامل شود. این ساز کوبه ای پیشینه ای اساطیری در فرهنگ ژاپنی دارد و در تاریخ شناسی موسیقی اشاره شده است که این ساز در قرن ششم میلادی از چین و کره وارد کشور ژاپن شده است. تایکو درام در جنگ نیز کاربرد بسیاری داشته و بیشتر برای نظم دادن به پیاده نظام و ترساندن جوخه ی دشمن استفاده می شد. این ساز نیز مانند بیوا مقدس شمرده می شود و نمادی از یک مرد در حال نواختن تایکو، در ژاپن مانند یک قدیس عبادت می شود.

یکی دیگر از سازهای ضربی که در ژاپن طرفدار بسیاری دارد و به عنوان ساز همراهی کننده استفاده می شود ماهی چوبی است که به آن Wooden Bell نیز میگویند. این ساز نیز نزد بودایی ها نقش بسیار مهمی دارد و عموما برای تمرکز کردن از این ساز استفاده می کنند. طرح اصلی این ساز کاملا شبیه ماهی می باشد اما در اشکال مختلفی تولید می شود. یکی از روایاتی که برای این ساز وجود دارد، در گذشته مردی از ژاپن برای یوگا به چین سفر کرد و پس از آن به سمت هند روانه شد. در مسیر رودخانه ای را دید که با سرعت زیادی در حال حرکت بود؛ ناگهان ماهی بزرگی از داخل آب آمد و مرد را به آنسوی رودخانه برد. ماهی از مرد درخواست نمود تا مسیر رودخانه را به سمت بودا برای ماهی ترسیم کند. انجام این درخواست برای مرد ۱۷ سال طول کشید و پس از آن دوباره مرد به ژاپن بازگشت و  این ساز را اختراع کرد! جدای از داستان های اساطیری که برای این ساز وجود دارد، این ساز را در کنار سازهای دیگر به عنوان مکمل و ساز ریتمیک استفاده می کنند.

یکی از آهنگ هایی که از این ساز در آن استفاده شده، آهنگ The Gnome و The Scare Crow از گروه پینک فلوید می باشد.

سازهای کشور ژاپن بسیارند و موسیقی غنی این کشور مانند ایران بی نهایت بوده و بسیار در موسیقی امروزی نقش داشته است. برای تهیه ی سازهای ژاپنی میتوانید با کارشناسان مجموعه ی سازباز در ارتباط باشید و راهنمایی های لازم برای برای خرید ساز دریافت کنید.