معیارهای کارشناسی ساز سه تار در مجموعه ی سازباز

سلیقه در پرداخت چوب:

سه تار در پروسه ی ساخت و تولید، با رنده، سمباده، لیسه و … پرداخت بر روی آن صورت می­گیرد که کیفیت پرداخت، نشان از حوصله و سلیقه سازنده می­باشد.

کیفیت رنگ رزی:

سازگران مختلف امکان دارد روشهای متفاوتی برای رنگ رزی ساز استفاده کنند؛ مانند لاک الکل، سیلر و … ، که نوع رنگ و سلیقه ی سازنده ی ساز سه تار در انتخاب رنگ، می تواند درصدای سه تار موثر باشد. (مثلا رنگهای پوشاننده میتواند جلوی ارتعاش الیاف چوب را بگیرد) البته رنگ در ظاهر زیبای سه تار بسیار موثر است.

انضباط و چینش گوشی­ها و کیفیت خرک و پرده:

چیدمان و کیفیت گوشی های کوک از سلیقه ی سازگر در سوراخ کاری و بُرقوزدن مناسب بر سردسته ی حکایت دارد. گوشی هایی که به بهترین شکل تراش خورده باشند هم تاثیر مثبت بر صدای سه تار و هم در نگهداری کوک موثر هستند. طراحی ارتفاع و ضخامت و برشِ مناسب خرک در خوش صدا بودن سه تار موثر بوده و دست ساز بودن آن یک مزیت به شمار می رود. جنس پرده و چیدمان منظم و کوک دقیق از پارامترهای بسیار مهمی است که از تخصص سازنده حکایت دارد.

کیفیت چسباندن کاسه و دسته و ترکه:

یکی از بخش های اصلی که در ساخت سه تار باید نهایت دقت در آن پرداخت شود، متصل کردن اجزای سه تار و چسباندن قسمتهای مختلف آن است. زیبایی و تمیزی در اتصال دسته به کاسه، نشاندهنده ی خوش سلیقه بودن سازنده دارد و می­تواند به ایجاد صدایی متناسب کمک کند.

رعایت اندازه ­ها و الگوها و وزن استاندارد:

در ساخت سه تار بر اساس الگوی طراحی (عشقی، هاشمی، کمالیان و …)، استانداردهایی مانند قطر دسته، صفحه، ابعاد کاسه و … وجود دارد و از جزئیات مهم می توان فاصله سیم از دسته و فاصله سیم­ها از یکدیگر اشاره کرد. یک نکته ظریف، میزان بودن جاییست که در آن مضراب به سیم برخورد می­کند که رعایت این نکات به ظرافت سه تار می­افزاید. در برخی از سه تار ها وزن زیاد به معنی ضخامتهای نامناسب صفحه و کاسه یا خیس بودن چوب آن است. و در برخی، سبک بودن زیاد سه تار ها به معنی پوک بودن چوب و یا ضعیف بودن آن است که این به تجربه به دست می­آید و با مقایسه با صدای ساز اعتبار پیدا می­کند.

مطالعه بیشتر: تمام آنچه در مورد ساز سه تار باید بدانید

یک دست بودن صدا:

یک سه تار مناسب در پرده های مختلف جنس صدای یکسانی دارد که این نشاندهنده ی خبره بودن سازنده در تنظیم ضخامت صفحه و کاسه، پرده بندی، خرک گذاری، مَقار زنی و… می باشد و باعث می­شود با تغییر پوزیسیونها، رنگ، حجم صدا و تونالیته سه تار عوض نشود.

حجم صدا:

حجم صدا و ساستین مناسب نُت ها در سه تار نشان تخصص سازنده است. رسیدن به یک حجم بالای صوتی و پرقدرت برای سه تار بسیار دشوار است که توان چوب شناسی و تنظیم ضخامت نیاز دارد و بسیار ارزشمند است.

جنس و نرمی صدا:

گزدار بودن، نداشتن عمق در صدا، شُل بودن نت ها و … از جمله عیب هاییست که می­تواند نمره ی منفی برای ساز تلقی شود. صدای پخته، عمیق و جا افتاده از جمله اصطلاحاتی است که برای سازهای مناسب استفاده می­شود. نرم بودن و راحت مضراب خوردن زیر دست نوازنده به این معنی که نوازنده برای درآوردن صدا از سه تار احتیاجی به صرف انرژی بیش از حد ندارد و صدا به راحتی از ساز خارج می­شود.

نگهداری کوک:

چرخش راحت گوشیها (پله ای نبودن و پیوسته بودن چرخش گوشی ها) و عدم بازگشت گوشی­ها پس از کوک کردن به معنی نگهداری مناسب کوک و کیفیت بالای گوشی ها و همچنین صحیح بودن برش و سوراخکاری سرپنجه می باشد و برای هر سازی نه تنها سه تار بسیار حیاتی تلقی می شود. البته فاکتورهایی مثل ضخامت صفحه، ارتفاع خرک و … در کوک موثر است که دراین مرحله از آنها نمی­توان گذشت.