قلب موزیک و قطعات و آثار موسیقی ریتم می باشد. بر اساس ضرب و سرعتی که ریتم دارد موسیقی می تواند حس های مختلفی اعم از شادی و نشاط و یا غم را منتقل کند. داشتن ریتم برای یک اثر مولفه ای لازم و ضروری است و این وظیفه ی بزرگ را سازهای کوبه ای بر عهده دارند.
سازهای کوبه ای موسیقی غربی، تولید صدا در آنها از طریق ضربات بر روی پوست و یا قسمت هایی از آنها با دست یا به کمک چوب و مضراب انجام شود. نقش اصلی سازهای کوبهای اجرا و نگه داشتن ریتم و ضرب در قطعات موسیقیست. کوبه ای ها به دو دسته ی با کوک معین (مانند ساز تانگدرام) و با کوک نامعین (مانند انواع پرکاشن ها) تقسیم میشوند. تنوع در سازهای کوبهای به قدری زیاد است که شاید بیشترین تنوع را در بین انواع سازها دارد. برخی در دسته سازهای ایرانی که در مقاله معرفی سازهای کوبهای ایرانی به آنها اشاره کردیم و برخی دیگر در دسته سازهای موسیقی غربی جای میگیرند. ما در این مقاله شما را با انواع سازهای کوبه ای موسیقی غربی آشنا خواهیم کرد.
دسته اول: سازهای کوبه ای موسیقی غربی با کوک نامعین
۱. درامز
درامز به مجموعهای متشکل از اسنیر، تام تام، کیک، سنج، های هت، کرش و … گفته میشود که در کنار یکدیگر قرار گرفته و با هم یک ساز مستقل به اسم درامز را تشکیل میدهند. نوازنده ی درامز، با دو چوب اِستیک و پدالی/پدال هایی که زیر پایش قرار میگیرد بر طبلهایی که دور تا دور او قرار گرفته ضربه میزند. این ساز بیشتر در سبکهای جاز، راک، بلوز و پاپ مورد استفاده قرار میگیرد. بد نیست بدانید درامز یا درام در زبان فارسی به معنای طبل است و به نوازنده درامز درامر میگویند. نام اجزای تشکیل دهنده این ساز عبارتند از: طبل بزرگ، طبل فلور، طبل کوچک، تام تام، جفت سنج، سنج کراش، سنج اسپلش، سنج راید و سنج چینی.
۲. تمپو
تمپو یکی دیگر از سازهای کوبهای که مانند تنبک یک طرف آن پوست کشیده شده و طرف دیگر آن باز می باشد. ساز تمپو در دو مدل فلزی یا سفالی تولید می شود. نوع سفالی آن دارای قدمت بیشتری است. در ایران از این ساز بیشتر برای افکتهای صوتی استفاده میکنند. نوازنده ساز تمپو هنگام نواختن ساز را بین دو پا و یا گاه زیر بغل میگذارد و با کف دستان خود بر پوست ساز ضربه میزند. این ساز در بسیاری از موزیک های محلی بوشهر و آبادان و بندرعباس شنیده می شود و به سازی معروف است که مردم را به وجد می آورد.
۳. تومبا
ساز تومبا نیز مانند درامز متشکل از چندین ساز کوبه ایست. در مجموع سه طبل بزرگ و دو طبل کوچک ساز تومبا را تشکیل میدهند. عمدتا آموزش این ساز را با طبلهای کوچک شروع میکنند و پس از مدتی یک طبل بزرگ به آموزش اضافه میشود تا نهایتا نوازنده به نواختن ۵ طبل مسلط شود. این ساز با هر دو دست نواخته میشود و دارای دامنه صوتی مطلوبی است. این ساز عموما در سبک های Soul و R&B بسیار استفاده می شود.
۴. کاخن
کاخن یک کلمه ایتالیایی به معنای صندوق است و ساز کخن بخاطر شکل ظاهری اش به همین اسم یاد می شود. نوازنده برای نواختن ساز کاخن باید روی ساز بنشیند و با استفاده از کف دستهای خود به بدنه ساز ضربه بزند. جالب است بدانید درون جعبه ساز سیمهایی از جنس سیمهای ساز گیتار نصب شده تا هنگام ضربه زدن به جعبه سیمها نیز به صدا درآیند. کاخن در بسیاری از آهنگ های امروزی کاربرد دارد اما عموما در بسیاری از آهنگ های فلامنکو به چشم میخورد.
۵. تیمپانی
نوعی دیگر از ساز کوبهای غربیست که به شکل طبلهای دو یا پنج تایی کنار یکدیگر قرار داده می شوند. هریک از این طبلها یک کاسه بزرگ از جنس مس دارند که روی آن پوست کشیده و با استفاده از دو استیک نواخته میشوند.
۶. بانگو
بانگو یک ساز سنتی کوبه ای آفریقایی (کوبایی) است که از دو طبل در دو سایز متفاوت از هم ساخته میشود. از بانگو در سبکهای مختلف مانند سان کوبایی، سالسا و جاز آفریقایی- کوبایی و … استفاده میشود. جالب است بدانید در اسپانیا به طبل بزرگتر hembra (زن) و به طبل کوچکتر macho (مرد) میگویند.
۷. تیمبال
تیمبال از ترکیب دو ساز کوبهای فلزی که روی یک پایه فلزی وصل هستند تشکیل می شود. تیمبال نسبت به ساز بانگو دارای صدایی شفافتر است. این ساز در اکثر سبکهای موسیقی مانند پاپ، جاز، راک و … کاربرد دارد.
۸. سنج
سنج از یک صفحهی برنجی تشکیل شده و با ضربه زدن بر آن با استفاده از یک چوب یا کوبیدن دو سنج به یکدیگر به صدا در میآید. از این ساز برای نگه داشتن ضرب یا ریتم در قطعات استفاده میشود.
۹. جیمبه
سازی شبیه به تمپو و متعلق به آفریقای شرقی، با این ساز صداهای مختلفی میتوانند تولید کنند به همین خاطر در سبکهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. صدای این ساز برای موزیک های شاد و رقص آور بسیار توصیه می شود.
۱۰. مثلث
یک ساز کوبهای فلزی به شکل مثلث و به ضخامت یک سانتی متر و با میله ای فلزی که دارد، با وارد کردن ضربه به بدنه آن صدایی تیز و زنگوار نواخته می شود. این ساز در ارکسترها با دیگر سازهای کوبهای همراه میشود.
۱۱. بلوک چوبی
از نام ساز پیداست، این ساز از یک بلوک چوبی ساخته می شود و به کمک ضربه یک دسته چوبی صدا از آن تولید میشود. این ساز را با نامهای کلاگ باکس و تَپ باکس نیز می شناسند.
۱۲. تام تام
تام تام در اصل سازیست ارکسترال و در اجراهای قطعات کلاسیک بشدت کاربرد دارد. تام تام صفحهای مدور است که به کمک ضربه یک چکش صدای آن تولید میشود. بد نیست بدانید در زبان چینی به آن گنگ میگویند.
۱۳. دایره زنگی
این ساز کوبهایِ دستی را نوازنده در یک دست میگیرد و آن را به کف دست دیگر میکوبد تا صدایی شفاف از آن تولید شود.
۱۴. آشیکو
آشیکو سازیست از آسیای غربی که یک طرف آن پوست کشیده شده و با ضربه دست به پوست صدای ساز تولید میشود. صدای این ساز مانند جیمبه بوده ولی گستردگی صدا و توانایی اجرای صدای بم جیمبه را ندارد.
۱۵. اودو (کوزه)
اودو یک ساز کوبهای و سفالیست که عموما بدون پوست و شبیه به کوزه می باشد. با ضربه زدن به بدنه آن صدا تولید میشود. این ساز مختص نیجریه است و آنها ساخت اودو را از گلدانی الهام گرفتند که به صورت اتفاقی در کنار بدنه اش یک سوراخ وجود داشت. وسعت صوتی اودو از صدای زنگدار تا بم ضعیف است. این ساز در انواع مختلف خود با نام کوزه نیز شناخته شده است.
۱۶. تمبورین
تمبورین سازیست شبیه به دایره زنگی، ولی وسط حلقه آن پوست کشیده شده است. این ساز در اکثر اکسترها برای اجرای سر ضربها وجود دارد.
۱۷. طبل بزرگ
طبل بزرگ یک طبل دو طرفه است که با ضربه چوب بر پوست صدای آن تولید میشود. این ساز اغلب در ارکستر سمفونیک و موسیقیهای مارچِ نظامی مورد استفاده قرار میگیرد. جالب است بدانید در برخی از سبکهای موسیقی مانند هوی متال، پانک راک، جاز فیوژن، و هارد راک از پدال و با نیروی پا برای ضربه زدن به طبل بزرگ استفاده میشود.
۱۸. زنگ یا زنگوله
عموما زنگوله ها در دسته ی سازهای کوبهای قرار میگیرند. ساز زنگ در قدیم نوعی وسیله برای خبر دادن بوده است و امروزه بیشتر در اکسترهای بزرگ کاربرد دارد.
۱۹. طبله
طبله نوعی ساز کوبهای است که ریشه در موسیقی افغانستان و هندوستان دارد. این ساز از دو طبل با نامهای دایان (طبل کوچکتر) و بایان (طبل بزرگتر) تشکیل می شود. معمولا طبل کوچکتر با دست راست (دست مسلط تر) و طبل بزرگتر با دست چپ نواخته میشوند. بیشتر نوازنده های این ساز از تسلط بالایی بر ریتم های ترکیبی برخوردار هستند.
۲۰. بندیر
بندیر یک ساز کوبهای قاب دار مانند دف، دارای یک قاب چوبیست که وسط آن پوست کشیده شده است. بندیر یک ساز مرسوم سنتی در آفریقای شمالی، و همچنین در مصر باستان و بینالنهرین است و بیشتر در مراسمهای خاص و اجرای سنتها مورد استفاده قرار میگیرد. در قطر قاب بندیر یک یا چند زه از جنس روده حیوانات نصب میشود تا در هنگام ضربه صدایی وزوز ایجاد کند.
۲۱. جان جان
جان جان ساز مرسوم آفریقای غربی است که از سه ساز کوبهای با نامهای دان دونبا (بزرگ)، سانگبا (متوسط)، کان کینی (کوچک) تشکیل شده است. روی هر کدام از سازها پوست بز کشیده میشود. این ساز علاوه بر نگه داشتن ریتم در قطعه یک ملودی ظریف و زیبا به قطعه نیز اضافه میکند.
۲۲. قاشقک
قاشقک یا کاستانیت از یک جفت جام چوبی صدفی شکل و کوچک ساخته می شود. این ساز توسط یک تسمه نازک به انگشتان شست و سبابه نوازنده بسته میشود و آنها را به یکدیگر میزند تا به صدا درآیند.
دسته دوم: سازهای کوبه ای با کوک معین
۲۳. هنگ درام
هنگ درام یک ساز کوبهای ملودیک است که با ضربه کف دست نواخته میشود. این ساز از دو صفحه قوسی فلزی ساخته شده که روی صفحهی رویی هرکدام از نتهای موسیقی در یک فضای مشخص به شکل دایره یا بیضی فرو رفته تنظیم شده اند.
۲۴. تانگدرام
تانگدرام نیز مانند هنگدرام می باشد اما تفاوت اصلی این دو ساز در صنعت ساخت، قدمت، جنس صدا و ابعاد آنها می باشد. تانگدرام برخلاف هنگدرام پیشینه ای کهن دارد و عموما به عنوان یک ساز برای یوگا و ریلکسیشن استفاده می شود. صدای تانگدرام برخلاف هنگدارم مه آلود با کشش ملودیک بالا می باشد.
۲۵. بلز
بلز دارای تیغههای فلزی کوچک است که هر نت روی یکی از تیغهها اجرا میشود. وسعت صوتی بلزهای موجود بین۵ /۱ تا ۲ اکتاو است. این ساز مختص آموزش موسیقی به کودکان و کلاسهای ارف است.
۲۶. زایلافون
زایلافون یا زیلوفون یک ساز کوبهای ملودیک با چوبهایی با طولهای مختلف است که هر نت با ضربه زدن روی یکی از چوبها اجرا میشود. سازهایی مانند ماریمبا، گلوکناشپیل و ویبرافون نیز ساختمانی شبیه به زایلافون دارند.
۲۷. متالافون
متالافون نیز مانند زایلافون است با این تفاوت که تیغههای متالافون به جای چوب از فلز تشکیل شده است.
۲۸. ناقوس لولهای
ناقوس لولهای در دسته سازهای کوبهای با کوک معین قرار دارد. زیرا هر کدام از لولهها برای یک نت معین تنظیم شده اند.
سخن آخر
با مجموعهای از سازهای کوبه ای موسیقی غربی آشنا شدید. توجه کنید که یادگیری و آموزش این سازها به درک ریتم کمک قابل توجهی میکند و بهتر است که هر نوازنده در کنار هر سازی که مینوازد یکی از این سازهای کوبهای را نیز آموزش ببیند. در صورتی که قصد خرید ساز دارید و میخواهید مشاوره بیشتری دریافت کنید به صفحه مشاوره خرید ساز مراجعه کرده و سوالات و تجارب خود را بیان کنید.
با سازی مثل درامز نمیشه مثل گیتار یه ملودی رو زد نه؟ بیشتر به عنوان ساز جانبی و همراه مفیده؟
یعنی با یاد گرفتن درامز میشه گفت “برای دل خودم ساز می زنم”؟
سلام دوست عزیز
با تمامی سازها، چه کوبه ای چه زهی چه کلاویه ای و … میشه برای “دل” ساز زد. شاید با سازهای کوبه ای نشه ملودی ساخت اما میشه ریتم هایی رو ساخت و به شکل بداهه نوازی اجراشون کرد که با همون منظور شما برابری میکنه دوست عزیز. در مورد اینکه ساز جانبی و همراه هستش هم، میشه گفت سازهای کوبه ای مخصوصا درامز محور اصلی هر موزیکی هستش.
فروشگاه اینترنتی سازباز
اولین مرجع تخصصی بررسی و فروش آنلاین ادوات موسیقی در ایران
https://t.me/sazzbazzchannel
https://www.instagram.com/sazzbazzcom