امروزه با توجه به تنوع تنبور هایی که با مهرها و ویژگی‌های متفاوت از یکدیگر تولید و در بازار عرضه می‌شوند، انتخاب یک تنبور خوب برای هنرجو کمی پیچیده می باشد. هر کسی که قصد رفتن به کلاس موسیقی و آموزش تنبور را دارد، اولین سوالی که به ذهنش خطور می کند این است که چه تنبوری را برای یادگیری و نوازندگی باید تهیه کرد؟ کدام تنبور خوب و با کیفیت است؟ و … که انواع خاصی از این قبیل سوالات که در ابتدای شروع کلاس های موسیقی برای همه پیش می‌آید. انتخاب یک تنبور خوش ساخت برای هر هنرجوی موسیقی مهم و ضروری است؛ زیرا جنس صدای خوب و با کیفیت تنبور در ایجاد انگیزه به هنرجو و نهایتا پیشرفت او تاثیر قابل توجهی دارد. پس در هنگام خرید تنبور نهایت دقت را داشته باشید تا خوش خوان ترین ساز تنبور را برای خود خریداری کنید. ما در ادامه با مقاله ای تحت عنوان راهنمای خرید تنبور نکات ضروری در هنگام خرید ساز تنبور را به شما خواهیم گفت.
پیشینه ای از تنبور
راهنمای خرید تنبور
تنبور یک ساز مقامی و زخمه ایست و تولید نُت در آن توسط زخمه و پنجه زدن بر سیم انجام میشود. تنبور در اصل نام باستانی و کُهَنِ سازهای خانواده‌ی دوتار می باشد و از قدیمی ترین سازهای ایران و یک ساز آیینی و مذهبی سلسله‌ی یارسان در غرب محسوب میشود. تنبور از معدود ساز‌هایی است که در ایران بسیار مقدس شمرده میشود و در استان کرمانشاه، به ویژه در منطقه ی صحنه و بخش‌هایی از استان لرستان رواج دارد. در ساخت این ساز از چوب و فلز و گاها شاخ و یا سُم استفاده میشود که کیفیت و جنس هر کدام از آن‌ها بر کیفیت کل ساز تاثیر قابل توجهی دارد. پس در هنگام خرید ساز باید مشخصات و کیفیت تک تک اجزای ساز را مورد بررسی قرار دهید.
توصیه های مهم در هنگام خرید ساز تنبور
۱. بودجه در دسترس
اولین پارامتری که در موضوع راهنمای خرید تنبور باید به آن توجه کرد، مقدار بودجه‌ایست که برای خرید تنبور کنار گذاشته اید. عموم مردم به غلط بر این باورند که در شروع یادگیری یک ساز معمولی و ارزان قیمت کفایت می کند. اما نواختن با تنبوری که کیفیت و جنس بالایی ندارد انگیزه نوازنده را برای ادامه کار کم می‌کند. پس اگر می‌توانید بهتر است کمی بیشتر هزینه کنید و سازی تهیه کنید که نواختن آن لذت بخش باشد.
۲. جنس چوب کاسه
اصلی ترین عامل موثر در تعیین صدای ساز تنبور، جنس و کیفیت چوبی است که در تولید و ساخت تنبور بکار می رود. ساز تنبور دارای کاسه‌ای یکپارچه و گلابی شکل است که سطح روی آن نیز با لاک الکل پوشیده میشود. معمولا کاسه تنبور را با چوب توت می سازند. درخت توت چوب محکم و با دوامی دارد و البته صدایی شفاف و زنگ دار (اصطلاحا زیرخوان) ارائه می کند. برای تشخیص چوب کاسه تنبور دقت کنید که سطح رویی چوب درخت توت، مایل به زرد و سطح داخلی آن کمی قهو‌ه‌ای رنگ با رگه‌های بسیار کم می باشد. علاوه بر جنس چوب دقت کنید که کاسه‌ی ساز سالم و بدون هیچ گونه ترک خوردگی و برآمدگی باشد.
۴. تنبور با سطح صاف
در هنگام خرید تنبور دقت کنید که تمام سطوح ساز باید تماما صاف و صیقلی و عاری از هرگونه خش و حتی منبت/خاتم کاری باشد تا صدایی شفاف و یکدست از ساز خارج شود.
۵. جنس سیم گیر
سیم گیر قطعه‌ای است عموما از جنس شاخ حیواناتی همچون بز کوهی و یا از جنس چوب درخت، که در انتهای کاسه ساز نصب می‌گردد و یک سر سیم‌های تنبور به آن گره می‌خورد. در نظر داشته باشید تنبوری که سیم گیر آن از جنس شاخ باشد دارای کیفیت بهتر و بالاتری بوده و به مراتب قیمت بالاتری دارد.
۶. پرده یا دستان‌ها
تنبور دارای ۱۴ دستان/پرده است که در قسمت هایی مشخص، بر روی دسته ساز تنبور بسته می‌شوند. بهترین دستان برای تنبور از جنس زه یا روده طبیعی گوسفند یا بز می باشد. سازی که دستان آن از زه یا روده حیوانات است، صدایی شفاف و البته قیمت بالاتری دارد.
۷. گوشی‌های ساز تنبور
ساز تنبور به تعداد سیم‌های ساز (سه یا چهار عدد) گوشی کوک دارد که دو به دو در ابتدا و طرفین دسته نصب شده اند. گوشی‌های کوک باید بدون ترک و زدگی و کاملا صاف و صیقلی باشند. برای کنترل کیفیت گوشی‌های ساز ابتدا هرکدام را جداگانه به آرام به راست و چپ بچرخانید و مطمئن شوید که گوشی‌ها شل نباشند. بهترین چوب برای ساخت گوشی تنبور، چوب درخت بید (در قدیم)، توت و گردو می باشد. چون این گوشی‌ها به طور مداوم برای کوک کردن ساز در حال چرخش هستند پس باید کیفیت مطلوبی داشته باشند.
۸. خرک ساز
روی سطح کاسه قطعه‌ای از جنس چوب‌های شمشاد، گردو و فوفل نصب می شود تا سیم‌های تنبور با یک فاصله ی مشخص از صفحه ی رویی فاصله داشته باشند و عبور کنند تا به سیم گیر برسند. جنس این خرک در کیفیت صدای ساز بسیار موثر است و حتما باید از چوب‌های محکم مانند گردو، شمشاد یا فوفل ساخته شود.
۹. سیم‌های ساز
سیم‌های ساز از یک سمت به سیم گیر و از سمتی دیگر بعد از عبور بر روی خرک و شیطانک، به گوشی‌های تنبور بسته می‌شوند. در قدیم سیم‌های ساز از ابریشم خام یا زه بوده، اما امروزه بهترین جنس سیم برای ساز تنبور سیم‌های فولادی به رنگ سفید و سیم‌های مسی به رنگ زرد هستند.
۱۰. صدای ساز
علاوه بر همه‌ی نکات ذکر شده، در هنگام خرید ساز تنبور باید نوای ساز را مورد آزمایش قرار دهید. صدای ساز و نت های هر دستان باید صاف و شفاف و بدون گِز باشد. برای تشخیص خوب یا بد بودن صدای ساز باید از نوازندگان و اساتید با تجربه در این ساز کمک بگیرید.
سخن آخر
در مقاله راهنمای خرید تنبور نکات و توصیه‌هایی برای خرید ساز تنبور گفته شد. توجه داشته باشید که برای خرید ساز بهتر است ابتدا با استاد و نوازنده‌ی آن ساز مشورت کنید تا بتوانید بدون پشیمانی یک ساز مناسب برای خود تهیه کنید و بهتر است برای خرید ساز از افرادی که در این حرفه و به ویژه ساز تنبور مهارت دارند کمک بگیرید. هر چه زودتر دست به کار شوید، این ساز را تهیه کنید و از آموزش و یادگیری این ساز خوش صدا غافل نشوید. در صورتی که نیاز به مشاوره بیشتر دارید می توانید به صفحه مشاوره خرید ساز مراجعه کنید یا با کارشناس سازباز تماس بگیرید.