درچند دهه اخیر نوعی از موسیقی با عنوان موسیقی تلفیقی در ایران رواج پیدا کرده است. موسیقی تلفیقی در واقع از ترکیب و تلفیق دو یا چند سبک و فرهنگ موسیقی به وجود میآید. موسیقی تلفیقی ترجمه اصطلاح فیوژن است که به ترکیب موسیقی جز با فانک و راک گفته میشد. فیوژن در واقع نوعی همجوشی در موسیقی در هر سبکی میتواند باشد. آهنگساز مطرح ایرانی آرش میتویی (پسر بزرگ خانم سیما بینا) معتقد است که یک موسیقی زمانی تلفیقی به حساب میآید که دو یا چند گونهی موسیقی کاملا در هم تنیده شده باشند و قابلیت تفکیک و جداسازی نداشته باشند.
مبدع سبک تلفیقی
خواننده مبتکر و مبدع این سبک از موسیقی در ایران عباس مهرپویا بود که موسیقی را با فراگیری ساز عود از نوازندهای عرب شروع کرد و بعدها گیتار را از آموزگارانی ایتالیایی و آلمانی آموخت. وی پس از سفر به هند و آموختن ساز سیتار توانست آهنگهای بسیار متفاوتی را به سبک خود ارائه دهد و پس از بازگشت به ایران نوای ساز خود را با نوای سازهای دیگر تلفیق کند و ملودیهای تازهای را بسازد.
آیا از ترکیب هر سبک موسیقی میتوان به موسیقی تلفیقی رسید؟
به گفته برخی آهنگسازان هر موسیقی را نمیتوان موسیقی فیوژن یا تلفیقی معرفی کرد و در موسیقی تلفیقی هم باید اصول و قوانینی رعایت شود و سازها با هم همخوانی داشته باشند تا مورد قبول واقع شود.
تلفیق در موسیقی ایرانی
سبک تلفیقی در ایران میتواند با تلفیق موسیقی سنتی با سبکهای پاپ، راک و… به وجود آید؛ ولی توجه کنید که موسیقی ایرانی دارای رنگ صوتی و هویت مخصوص به خود است و به خاطر ساختاری که دارد نمیتواند با هر سبکی تلفیق شود. موسیقی فیوژن در ایران یک مکتب یا سبک موسیقیایی نیست، بلکه آن را یک گونه رایج موسیقی میدانند که به تعداد آهنگسازان و سلایق میتواند متغیر باشد.
آیا موسیقی تلفیقی آفتی برای موسیقی سنتی محسوب میشود؟ موسیقی تلفیقی بدعتی صحیح یا غلط است؟
در پاسخ به این سوال نظرات مختلفی ارائه شده است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
- برخی معتقدند که هر نوع موسیقی جدیدی راهی برای پیشرفت و تعالی در عرصه موسیقی است و موسیقی را از حالت راکت خودش به حرکت وا میدارد و هیچ نوع موسیقی نمیتواند مانعی برای موسیقی دیگر شود.
- برخی دیگر بر این باورند که برای حفظ اصالت موسیقی سنتی ایرانی بهتر است به سمت موسیقی تلفیقی نرویم ولی گاه موسیقی تلفیقی به معرفی بیشتر موسیقی سنتی هم کمک میکند و موجب میشود طیف بیشتری از مردم با سلیقههای متفاوت کمی با موسیقی سنتی هم آشنا شوند. مثلا علاقمندان به سبک پاپ به خاطر بخش پاپ موسیقی تلفیقی به سمت آن میروند و با موسیقی سنتی هم آشنا میشوند.
- گروهی از موزیسینها نیز بر این باورند که اصل هنر خلاقیت است و این نوع موسیقی بیشتر برای بیرون آمدن از روزمرگی است نه لزوما زیر پا گذاشتن قوانین یک سبک خاص!
- برخی موسیقی تلفیقی را راهی برای تبادل فرهنگ بین ملتهای مختلف میدانند و موسیقی از جمله هنرهایی است که خیلی خوب میتواند در این راه پیش برود.
- حسین علیزاده نوازنده و آهنگساز برجسته ایرانی در باب تلفیق موسیقی ایرانی میگوید:” من معتقدم کلاً در جهان، آن چه به عنوان موسیقی تلفیقی وجود دارد، هنوز مایهی آنطور هنری شدن ندارد یا خیلی کم در آن اتفاق افتاده است. به خصوص که خود موسیقی باید این خاصیت را داشته باشد که بتواند با موسیقیهای دیگر ترکیب بشود. “
با توجه با نظریههای ارائه شده به این نتیجه میرسیم که تلفیق در موسیقی ایرانی در صورت رعایت قوانین مربوط به خود گونهای از موسیقی قابل قبول به حساب میآید.
به رسمیت شناختن موسیقی تلفیقی
هر سبک و شیوهی جدیدی که در موسیقی ارائه میشود برای رسیدن به یک جایگاه مطلوب باید در همایشها و جشنوارهها به رسمیت شناخته شود. موسیقی تلفیقی در ایران از سال ۱۳۹۰ و با حضور در جشنواره موسیقی فجر (بخش تلفیقی) بیش از پیش خودش را به مخاطبان موسیقی معرفی کرد و جایگاه بهتری پیدا کرد.
برخی از گروه های مشهور موسیقی تلفیقی
گروه دنگشو
گروه پالت
گروه دارکوب
گروه بمرانی
گروه چارتار
گروه دال
گروه داماهی
گروه اوهام
گروه باراد
گروه دیوار
گروه پیتر سلیمانیپور
گروه کاسته
گروه تلنگر
گروه کامنت
گروه آویژه
گروه اوان
گروه کماکان
گروه نیوش
گروه رومی
و …
برخی از خوانندگان و آهنگسازان موسیقی تلفیقی
سهراب پورناظری
علی قمصری
داوود آزاد
محسن نامجو
و…
سخن آخر
همانطور که مطالعه کردید موسیقی تلفیقی گونهی غلطی از موسیقی به حساب نمیآید و با رعایت اصول و حفظ کیفیت میتواند جایگاه خوبی داشته باشد. پیش بینی میشود که در سالهای آینده این موسیقی رشد بیشتری داشته باشد به طوری که حتی میتواند هر کدام از انواع تلفیقها هم برای خودشان یک نام جداگانه بگیرند تا دیگر تلفیقی که در سازبندی انجام میشود با تلفیق در آواز و موسیقی الکترونیک در یک دسته قرار نگیرد. حتی میتوان برای این گونه موسیقی یک سری تعریف و معیار هم در نظر گرفت تا هر نوع موسیقی وارد سرفصل تلفیقی نشود و گروهها تکلیف خودشان را بدانند.