آموزشی

تفاوت موسیقی ایرانی و موسیقی غربی

تفاوت موسیقی ایرانی و موسیقی غربی

ذاتا موسیقی بیان کننده حالات روحی، احساسات و تفکرات مختلف بشریت است. از هزاران سال پیش، اقوام مختلف با کشف ابعاد مختلف موسیقی شروع به ساخت و ارائه موسیقی های تلخ و شیرین (آن چه قلب مردم نزدیک بود) کردند. موسیقی از هزاران سال پیش تاکنون بخش مهمی از فرهنگ یک منطقه یا جامعه را تشکیل میدهد. اقلیم، تاریخ، زبان و ادبیات، هنر و اعتقادات و سبک زندگی مردم از هر قوم که در سرتاسر کشور زندگی میکنند، دارای ویژگی های منحصر به فردی می باشد. به همین دلیل موسیقی اقوام و ملل مختلف نیز در اشکال و شیوه های مختلفی نواخته و اجرا می شود. بین ساختار کلی شیوه های اجرایی نوازندگان اقوام ملل مختلف تفاوت هایی وجود دارد، که بررسی همین تفاوت ها برای علاقه مندان موسیقی جذابیت زیادی خواهد شد. در این مقاله با تفاوت موسیقی ایرانی و موسیقی غربی آشنا خواهیم شد.

از زمان باستان تاکنون نیز در ایران، نغمه ها و آوازهای منحصر به فردی از سراسر ایران ارائه و عرضه شده و امروزه به یک اسنجام کلی رسیده است. حتما شما هم نام موسیقی سنتی، اصیل یا کلاسیک را بارها شنیده اید. این نوع موسیقی از گذشته تاکنون با نام هفت دستگاه و پنج آواز در ایران و اقصی نقاط ایران از آن یاد می شود. در عهد کهن، موسیقی ایران به شکل مقامی و بر اساس نغمه هایی که از قبل ساخته شده بود، تعیین و اجرا می شود. سپس موسیقی ایرانی از حالت مقامی به حالت دستگاهی تبدیل شد. همین موضوع اختیارات گسترده تری را در اختیار نوازندگان و آهنگ سازان قراردارد تا موسیقی جنبه عمومی تری پیدا کند و بسیاری از علاقه مندان به یادگیری دستگاه ها و آواز ایرانی بپردازند.

تغییر و تحولات موسیقی در اواخر دوره قاجار

پس از تفکیک و شناخت موسیقی کلاسیک غربی و موسیقی کلاسیک ایرانی، دو رویکرد مهم در موسیقی مشاهده شد. ابتدا پرداختن و اجرای ساز و آواز سنتی ایرانی که موسیقی اصیل یا کلاسیک ایرانی نام دارد که بر پایه دستگاه و ردیف بنا می شود؛ و سپس اجرای سبک هایی از موسیقی غربی که ابتدا موسیقی کلاسیک اروپایی و در حال حاضر شامل سبک های مدرن پاپ، راک، جاز و … می باشد. هر دو رویکرد جزء پایه ها و اصول اساسی موسیقی هستند اما دارای تفاوت های بنیادین و ساختاری متعددی هستند. همین موضوع باعث ایجاد فضاهای مختلف و متمایزی شده است. در ادامه به تفاوت های اساسی ارکان موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی غربی می پردازیم.

تفاوت موسیقی ایرانی و موسیقی غربی

در اواخر دوره قاجار که روابط ایران با کشورهای اروپایی گسترش یافت، تغییر و تحولاتی فرهنگی زیادی در حیطه هنر موسیقی نیز رخ داد. موزیسین های ایرانی، تئوری موسیقی کلاسیک غربی و شیوه نت نویسی آن ها را با سازهای مختلف بادی، زهی، آرشه ای، کلاویه ای و… مانند کلارینت، ویولن، و ساز پیانو آشنا شدند. همین موضوع باعث شد که موسیقی کلاسیک غربی به تدریج بر طرفداران آن در ایران افزوده شود و به مرور مخاطبان آن افزایش یابد.  موسیقی غربی یا اروپایی دارای هارمونی، کنترپوان، ارکستراسیون غربی است. موسیقی دانان ایرانی با بهره گرفتن از خصوصیات این موسیقی و همراه کردن آن با نغمه های ایران، موسیقی را به شکل جدیدی به نام ارکسترال و با تلفیق سازهای ایرانی و غربی اجرا نمودند.

فواصل موسیقیایی غربی و سنتی ایرانی

یکی از تفاوت های قابل مشاهده میان موسیقی سنتی ایران و موسیقی غرب، استفاده از ریز پرده ها در موسیقی سنتی ایران می باشد. ریز پرده یا میکروتون (Microtone) به فواصل کم تر از نیم پرده (Semitone) می گویند. در گذشته سیستم کوک سازها در موسیقی غربی شامل میکروتون بود. اما با بکارگیری نظام کوک اعتدال مساوی دوازده نتی (Twelve-tone Equal Temperament)  میکروتون از موسیقی اروپایی ها حذف شد. به همین دلیل امروزه کوچک ترین فاصله موسیقیایی در موسیقی غربی، نیم پرده محسوب می شود.  در اغلب دستگاه ها و مقام ها (گام) موسیقی ایرانی، ریز پرده دیده می شود که به آن “ربع پرده” نیز می گویند. اما در عمل و زمان زمان نوازندگی، ممکن است دقیقاً ربعِ پرده بر روی سازها رعایت نشود و با اختلاف دو الی سه سِنت (واحد شمارش فرکانس های صوتی) ملودی اجرا شود. استفاده از این ریز پرده ها و فواصل، حس و حال منحصر به فردی را در موسیقی ایرانی و برخی فرهنگ های موسیقی شرقی دیگر مثل موسیقی ترکی و عربی به وجود آورده است. کلنل علینقی وزیری (تأثیرگذارترین شخاص در عرصه موسیقی ایران)، علائم عَرَضی “سُری” و “کُرُن” را برای اولین بار شروع به نوشتن ردیف موسیقی ایرانی به شکل نت کرد.

تک صدایی یا چند صدایی

گسترش اصوات در موسیقی کلاسیک (اضافه شدن خطوط ملودی متعدد در یک قطعه) بسیار مهم می باشد. این ویژگی به دو صورت هوموفونیک، و پلی فونیک در موسیقی غربی وجود دارد. منظور از هوموفونیک یک صدا در نقش ملودی اصلی است و باقی صداها جزء هارمونی برای آن صدا محسوب می شود. پلی فونیک نیز به مجموعه چندین صدا یا ملودی که از نظر ملودی و ریتمیک مستقل است، گفته می شود. همین تحول و ارائه چندین خط ملودی در موسیقی اروپایی ها، باعث گسترش شیوه های مختلف نت نویسی در قرن نهم و دهم میلادی شد.

موسیقی سنتی ایرانی ملودی محور است و فراز و فرودهای ملودی و تحریرها و لحن اجرای موسیقی ایران باعث افزایش وسعت معنایی آن می شود. یکی از اصول مهمی که همواره در رابطه با سازهای زهی- زخمه ای در موسیقی کلاسیک ایرانی رعایت می شود، همنوازیِ نغمه ی اصلی با یک “وا خوان” است. وا خوان به یک یا چند ملودی در طول اجرای قطعه که به شکل مداوم اجرا می شود و ملودی اصلی را همراهی می کند، گفته می شود. زمان اجرای ملودی روی یک سیم در سازهای زهی- زخمه ای در موسیقی کلاسیک ایرانی ، سیم دیگری با فاصله چهارم یا پنجم کوک شده و به صدا در می آید که به آن واخون گفته می شود.

مطالعه بیشتر: سازهای کوبه‌ای موسیقی غربی و  ساز های بادی موسیقی غربی

سازها

موسیقی هر ملتی با استفاده از صدای سازهایی ایجاد می شود که با ساختار موسیقی و فرهنگ آن ملت تناسب دارد. این سازها در  فرهنگ های مختلف و با گذشت زمان های متوالی دستخوش تغییراتی نیز شده تا برای اجرای بهتر نوع خاص از موسیقی بهینه باشند. در ساخت سازهای موسیقی ایرانی معمولا از مصالح طبیعی مانند چوب و پوست استفاده می شود . در برخی موارد نیز قطعات فلزی و سفال نیز در ساخت آن ها کاربرد دارند. طیف گسترده سازهای ایرانی به چندین زیر تقسیم می‎‎‌شود:

  • زهی-زخمه ای ها مثل: تار، سه تار، دو تار، قانون، تنبور و …
  • زهی-آرشه ای ها مثل: کمانچه یا قیچک.
  • ساز زهی-کوبه ای ایرانی: سنتور، سازهای بادی ایرانی مثل: نی و نی انبان.
  • و سازهای کوبه ای مثل: تنبک،دف، دهل، نقاره و …

علاوه بر این، سازهایی که امروزه در موسیقی غربی رایج است نیز در همین دسته بندی ها قرار می گیرد. پیانو، گیتار، ویولن، ویولا، ویولنسل، کنترباس، فلوت کلید دار، فلوت ریکوردر، کلارینت، ترومپت، هورن، ابوا، و … سازهای مرسوم و پر طرفدار در موسیقی کلاسیک غربی هستند. همچنین سبک های امروزی تر موسیقی غربی از جمله پاپ، راک و جز و بلوز، از سازهایی مانند گیتار الکتریک، گیتار باس، کاخون و درامز به این دسته از سازها اضافه می شود. در قرن اخیر نیز سازهای ویولن و پیانو به دلیل ساختار منحصر به فردی که دارد، مورد توجه نوازندگان ایرانی برای اجرای موسیقی ایرانی نیز قرار گرفتند.

درون مایه و مضمون

تفاوت موسیقی ایرانی و موسیقی غربی

بر اساس بررسی هایی که تاکنون انجام شده می توان گفت موسیقی ایرانی در مقایسه با موسیقی غربی، تمرکز خود را روی جنبه های معنوی و روحی قرار داده است. در فرهنگ ایرانی، هنر، ادب، دین و عرفان با یک دیگر یک پیوند عمیق دارند که یکی از بهترین نمونه های بارز آن، موسیقی ایرانی است. با تمامی این گفته ها، مهم نیست که یک ملودی و موزیک از کدام فرهنگ برخواسته باشد. زیرا موسیقی زبانی بین المللی و فراتر از مرزهای جغرافیایی است. به هر روشی  که اجرا و نواخته شود، می تواند بر دل و جان شنوندگان بنشیند.

مطالعه بیشتر: ریتم در موسیقی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

1 دیدگاه در “تفاوت موسیقی ایرانی و موسیقی غربی
  1. سامان گفت:

    نتیجه‌گیری آخر مطلب رو دوست نداشتم. چون موسیقی آوازی با موسیقی سازی بسیار متفاوته. اینکه بگیم فلان موسیقی معنوی‌تره فلان مادی تر واقعا تعبیر ضعیفیه. موسیقی سازی هر جا که باشه هنر آبستره و انتزاعیه. ولی اینکه بخش زیادی از اشعار موسیقی ایرانی و سنتی ایرانی رو اشعار عارفانه در بر میگیره اون شاید بر لحن موسیقی سنتی تاثیر گذاشته ولی به این معنی نیست که بگیم این موسیقی معنوی‌تره اون مادی‌تر. از نظر من واخوان که در موسیقی غربی بهش نت پدال میگن چیز خسته کننده‌ایه و طبق موسیقی غربی نباید بیش از حد ادامه پیدا کنه و بنظرم یکی از دلایلی که امروزه اکثر جوانان حتی موسیقیدان علاقه چندانی به موسیقی سنتی ندارن وجود هم یکنواختی‌ای هست که واخوان ایجاد میکنه.