بالابان و دودوک هر دو در دسته سازهای بادی قرار میگیرند. سازهای بادی یا هواصدا سازهایی هستند که تولید صدا در آنها از طریق ارتعاش هوا ایجاد میشود. سازهای بادی بسته به تعداد لولههای صوتی یا نوع زبانه هایشان انواع مختلفی دارند که هر کدام علاوه بر تفاوتها دارای شباهتهایی به یکدیگر نیز هستند. ما در ادامه شما را با ایندو ساز و تفاوت بالابان و دودوک آشنا خواهیم کرد.
مطالعه بیشتر: انواع سازهای بادی و محلی
معرفی دو ساز بالابان و دودوک
تفاوت بالابان و دودوک
بالابان و دودوک هر دو در دسته هواصداهای مقید با زبانهی دولایه هستند. ساز بالابان در آذربایجان شرقی، کرمانشاه، همدان، زنجان، قزوین و کردستان رایج است که در کردستان به آن نرمه نای هم میگویند. شواهد نشان میدهد که ساز بالابان در قرنهای نخستین دوره اسلامی در ایران شناخته و استفاده شده است.
دودوک یک ساز ارمنی است که آن را با عنوان نی سنتی مخصوص ارامنه هم میشناسند. با توجه به تاریخ موسیقی ارامنه قدمت این ساز به ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد و به دوران پادشاهی تیگران بزرگ در سرزمین کوهستانی ارمنستان برمی گردد.
ویژگی های ظاهری و ساختمانی
بالابان از دو قسمت اصلی زبانه (از جنس نوعی نی خاص) و بدنه (از جنس چوب) تشکیل شده است که زبانهی ساز دارای انواع مختلفی از نظر طول، عرض و ضخامت می باشد و نوازنده با توجه به جنس صدای مورد نیاز و سلیقه خود یکی از آنها را انتخاب میکند. بالابان روی بدنه خود ۸ سوراخ (گاها و برای موارد خاص نه سوراخ) و در پشت آن نیز یک سوراخ برای انگشت گذاری دارد. در هنگام نواختن بالابان نوک زبانه ساز در میان دو لب نوازنده قرار میگیرد.
دودوک نیز مانند بالابان یک ساز استوانهای ولی با نه روزنه یا سوراخ در بدنه و یک قسمت زبانه است که طولی بزرگتر از بالابان دارد. این ساز از چوب و شاخهی کهنه شدهی درخت زردآلو ساخته میشود؛ چوبی که پنجاه تا شصت سال عمر دارد. بخش دهانی ساز دودوک را از یقک که در ساحل رود ارس میروید میسازند. البته قابل ذکر است که علاوه بر چوب زردآلو از چوبهای دیگری که دارای بافت متراکم و چگالی زیاد هستند نیز استفاده میشود. مانند چوبهای کهور، عناب، سرخاب، فوفل و …
بر سر ساز دودوک یک قمیش نصب میشود که قمیشها میتوانند متفاوت باشند و هر کدام رنگ صدایی متفاوتی را تولید کنند و نوازندگان همیشه مجموعهای از قمیشها را همراه خود دارند تا بسته به حس و حال خود قمیش با صدای مورد نظر را انتخاب کنند.
نحوه نواختن ساز بالابان و دودوک
بالابان به کمک تکنیک نفس برگردان نواخته میشود و به دلیل تماس مستقیم لبهای نوازنده با سر پهن زبانه دار اجرای انواع نوانسها بسیار عالی عمل میکند.
دمیدن و فوت کردن در ساز دودوک نسبت به بالابان کمی دشوارتر است و نوازنده باید با تمام توان و قدرت خود در آن بدمد. به همین خاطر است که برخی ساز دودوک را سازی دشوار برای یادگیری معرفی میکنند.
جنس صدا و محدوده صوتی سازها
بالابان دارای محدوده صوتی زیر و نسبتا بم است و صدای حاصل از این ساز با تغییر وضعیت لبها، تغییر فشار هوا و کامل یا ناقص گرفتن روزنههای روی بدنه ساز برای اجرای مقامهای مختلف قابل تغییر است. بالابان در کوکها و سایزهای مختلف وجود دارد و نوازندگان در فرهنگها و قومهای مختلف و با توجه به گامی که قرار است نواخته شود، بالابان در سایز و محدوده صوتی مورد نظر را انتخاب میکنند.
دودوک نیز در سایزهای مختلف با محدوده صوتیهای متفاوت ساخته میشود و با توجه به فرهنگ و نوع موسیقی مورد نظر برای نواختن از دودوک با صدای مورد نظر استفاده میشود. ولی محدوده صوتی تمام دودوکها یک اکتاو، دو گام و دو نت است و نوازنده با توجه به توانایی و تکنیک انگشتان خود میتواند به نتهای اضافی (حدود هفت الی دوازده نت اضافهتر) برسد.
مشهورترین نوازندگان
علیخان صمدوف نوازنده مشهور آذری ساز بالابان و جیوان گاسپاریان سرشناسترین نوازنده و آهنگساز دودوک در جهان است که در سولاک ارمنستان زندگی میکند.
سخن آخر
با تفاوت بالابان و دودوک آشنا شدید. اگر سوال یا تجربهای در مورد هر کدام از این سازها یا قصد خرید ساز دارید می توانید با مراجعه به صفحه مشاوره خرید ساز یا تماس با کارشناسان مجموعه سازباز از مشاوره های تخصصی بهره مند شوید.
سلام قمیش پخته شده سازبالان رو موجود دارید؟
سلام دوست عزیز
فعلا خیر
فروشگاه اینترنتی سازباز
اولین مرجع تخصصی بررسی و فروش آنلاین ادوات موسیقی در ایران
https://t.me/sazzbazzchannel
https://www.instagram.com/sazzbazzcom