اصول تمرین کردن ساز

“من روزی ۵ ساعت ساز میزنم اما سرعت دستم هنوز پایینه” “کافیه نیم ساعت ساز بزنم، کمر درد و دست درد شروع میشه” “از گرم کردن بدم میاد” “وقتی میخوام بداهه نوازی کنم هیچ چیزی به ذهنم نمیاد” “نمیتونم چیزی که توی ذهنم هست رو روی ساز پیاده کنم” “توی خونه خوب ساز میزنم اما وقتی میرم برای تمرین گروهی نمیتونم با بقیه هماهنگ باشم” و … جملاتی هستند که روزانه بیش از ۱۰ بار بین تمامی نوازنده های سازهای مختلف رد و بدل می شود. اما سوال اینجاست که منشا این جملات به کجا باز می گردد؟ دغدغه تمامی نوازنده ها، چه مبتدی، چه متوسط و چه حرفه ای، همواره زمانبندی و برنامه ریزی برای تمرین ساز بوده و هست. بسیاری از نوازنده ها در طول زمان ممکن است روزانه بسیار تمرین کنند اما به پیشرفت چشمگیری دست پیدا نکنند. تمامی این نکات نشات گرفته در نحوه تمرین کردن می باشد. در این مقاله برای شما نوازنده های عزیز اصول تمرین کردن ساز و نکاتی را در تمرین کردن انواع سازها بازگو می کنیم تا شاید بتواند به موفقیت شما در مسیر نوازندگی کمک کند.

در تمرین کردن سازهای مختلف همواره کیفیت تمرین اهمیت بیشتری از زمان تمرین داشته و خواهد داشت. یک تمرین درست برای تمامی سازها به بخش های “گرم کردن، نواختن دروس جلسات، قطعه نوازی (سطوح مبتدی و متوسط و پیشرفته) و بداهه نوازی (سطوح متوسط به بالا)” تقسیم می شود. جالب است بدانید که گرم کردن، مهم ترین بخش در نوازندگی محسوب می شود و در صورتی که این گرم کردن به درستی صورت نگیرد، بخش های دیگر نیز به درستی اجرا نخواهند شد. به اشتباه بسیاری از نوازنده ها (حتی در سطوح پیشرفته و حرفه ای) گرم کردن را فقط به واسطه ی ساز میدانند. اما گرم کردن برای نواختن ساز، به قبل از دست گرفتن ساز باز می گردد. همیشه به خاطر داشته باشید که قبل از نواختن، ۱۰ الی ۱۵ دقیقه کمی حرکات کششی را برای دست، آرنج، بازو، شانه، گردن، کمر و پاها داشته باشید. مهمترین قسمتی که باید گرم شود گردن و شانه و کمر می باشد. زیرا در نواختن بسیاری از سازها، این سه عضو از بدن ساعت ها به شکلی ثابت هستند و اگر در پوزیشن اشتباهی قرار گیرند، در آینده شما را درگیر مشکلات جسمی می کنند. پس از آن گرم کردن انگشتان و مچ و کف دست نیز حائز اهمیت است. هرچه خون بیشتری در ماهیچه های دستان شما جریان پیدا کند، قدرت ماهیچه ها بیشتر شده و می تواند زمان نوازندگی شما را چندین برابر کند و از بروز دردها و گرفتگی های ناگهانی جلوگیری کند. عمده ترین مشکل نوازندگان در سنین بالا، بروز آرتروز و تحلیل رفتن ماهیچه ها و یا کشیدگی تاندون ها می باشد. با انجام این ۱۰ الی ۱۵ دقیقه گرم کردن به راحتی می توانید از بروز این مشکلات در آینده جلوگیری کنید. نکته بعدی که باید در نظر داشته باشید این است که همانگونه که گرم کردن مهم است، سرد کردن نیز باید انجام شود. پس از هربار نوازندگی سعی کنید این حرکات را انجام دهید.

نحوه ایستادن و یا نشستن همراه با ساز، یکی از مهمترین عواملی می باشد که نوازنده باید به آن دقت کند. بسیاری از دوستانی که ساز می نوازند، پس از یک ساعت نوازندگی احساس خستگی شدید می کنند و شاید تنها دلیل این اتفاق، پوزیشن اشتباه نوازنده در نشستن و یا ایستادن باشد.

همه می دانیم که آناتومی بدن تمامی انسان ها با یکدیگر متفاوت است. ممکن است شخصی با صاف گرفتن ساز خود دچار مشکل نشود اما شخص دیگری در صورتی که کمی ساز خود را با انحنا بگیرد، مشکلی برایش پیش نیاید.

این نکته را همیشه در نظر داشته باشید و همواره از استاد خود راهنمایی بگیرید. البته شکل و ابعاد ساز نیز در نحوه قرار گیری آن بر روی بدن تاثیرگذار است. اما در صورتی که حرکات کششی گفته شده در بالا را انجام دهید به راحتی می توانید در پوزیشن ها مختلف به نواختن ساز خود بپردازید. سعی کنید به نحوی ساز را در دستان خود بگیرید که کمترین فشار ممکنه بر مفاصل و ماهیچه ها وارد شود تا از ایجاد خستگی و یا دردهای ناگهانی جلوگیری شود.

به خاطر داشته باشید که هر چقدر زمان برای نواختن قطعات و یا بداهه نوازی میگذارید، به همان میزان باید دست ها و پاهای خود را گرم کنید. از این به بعد مترونوم همراه همیشگی شما در گرم کردن خواهد بود. اگر سرعت دست پایینی دارید و یا در تمپوهای بالا نواختن شما دچار مشکل می شود، علت آن است که در هنگام گرم کردن به همراه ساز، از مترونوم استفاده نمی کنید. نواختن با تمپو های بسیار پایین (بین ۴۰ تا ۶۰) به بالا رفتن تمرکز شما و دقت در زمانبندی نواختن نت کمک شایانی می کند. تلاش کنید که از تمپوهای پایین مانند ۵۰ شروع کنید و پس از یک رفت و برگشت، به شکل پله ای، تمپو را بالا ببرید ( ۵۰ ۵۱ ۵۲ ۵۳ ۵۴ ۵۵ ۵۶ … ۹۷ ۹۸ ۹۹ ۱۰۰) و اگر می توانید، به تمپوهای بالای ۱۳۰-۱۴۰ هم می توانید برسید. این عملکرد تنها برای گرم کردن می باشد.

هنگام گرم کردن، شما باید تنها تمرکز خود را بر روی هماهنگی دو دست (در درامز دست ها و پاها) داشته باشید و صرفا به دنبال سرعت نوازی نباشید. کاملا متوجه هستیم که این تمرینات کمی حوصله سر بر و طاقت فرسا می باشد! اما نتیجه ای که در طی شش ماه دارد، غیر قابل تصور خواهد بود و شما قادر خواهید بود با هر سرعتی نوازندگی کنید. علت بالارفتن تمپو به این شکل آن است که مغز متوجه تغییر تمپو نمی شود و هنگامی که از ۵۰ به ۹۰ می رسید، مغز به شکل شرطی خود را در شرایطی ثابت می بیند. بسیاری از نوازنده های بزرگ به همین شکل تمرین می کنند و حتی قطعات مختلف را بدین صورت می نوازند.

نواختن قطعه های مختلف و یا نواختن دروس را جدای از تکلیف بدانید و تلاش کنید که با نواختن آنها قدرت خود را در نوازندگی افزایش دهید. با استفاده از این دروس میتوانید تکنیک های مختلف را در هنگام اجرای قطعات و دروس بنوازید و صرفا به نواختن خود درس اکتفا نکنید. می توانید به راحتی از تغییر تمپو نیز استفاده کنید و قطعه ی مورد نظر را در سرعت های مختلف بنوازید. این کار نه تنها سرعت دست و تمرکز شما را بالا می برد، بلکه ممکن است در بداهه نوازی نیز به شما کمک کند. اگر در اجرای یک تکنیک خاصی مشکل دارید، ابتدا تلاش کنید تا به شکلی کاملا آهسته ان را بنوازید و با بالابردن تدریجی سرعت، تکنیک مورد نظرتان به شکلی تمیز اجرا خواهد شد.

به عنوان مثال در نواختن گیتار الکتریک، تکنیک Tapping (نواختن بر روی فرتبورد با استفاده از هر دو دست) کاری دشوار است؛ اما در صورتی که این تکنیک را سرعتی آهسته بنوازید و تدریجی سرعت را بالا ببرید، می توانید به راحتی پس از مدتی این تکنیک را اجرا کنید. هرگز به نواختن قطعه های سبک خود بسنده نکنید! سبک های جدید و متفاوت را نیز امتحان کنید و به نواختن قطعات مختلف بپردازید. اینکار نه تنها گوش شمارا با انواع دستگاه ها و ترکیب نت های جدید آشنا می کند، بلکه چالشی جدید برای شما خواهد بود تا لهجه ساز خود را در دیگر موسیقی ها بدست بیاورید. بسیاری از نوازنده های مطرح در سبک های مختلف، با استفاده از همین تکنیک توانستند سبک های جدیدی را خلق کنند و به شهرت جهانی دست پیدا کنند. یکی از عجیب ترین راه هایی که به شما کمک می کند تا قطعات دشوار را بنوازید، استفاده ی معکوس از مترونوم می باشد! یعنی اگر قطعه ای در تمپوی ۱۵۰ می باشد، شما می توانید از تمپوی ۱۷۰ شروع به نواختن قطعه کنید! و با کم کردن سرعت تمپو، به اصل آهنگ نزدیک شوید. این تکنیک یکی از روش هاییست که عموما در بسیاری از قطعات می تواند راهی برای نواختن آن باشد. عموما در سبک هایی مانند Progressive Metal این عملکرد کاربردی می باشد.

خلاقیت داشتن در هنر، اصل اول و آخر بوده، هست و خواهد بود. خلاقیت مانند بذری در وجود همه ما نهفته است که در صورت تغذیه شدن به شکلی صحیح می توان آن را گسترش داد. بداهه نوازی که پایه اولیه آهنگسازی و تنظیم محسوب می شود، از طریق آموختن تئوری موسیقی و نواختن ساز به شکل پیاپی رشد می کند. علم تئوری به نوازنده این امکان را می دهد تا با یادگیری کامل زبان موسیقی بتواند ملودی ها و یا ریتم های مختلف را با یکدیگر ترکیب کند و همچنین با نواختن مداوم ساز یا سازهای خود (در سبک های متفاوت) این غریزه به تکامل می رسد. نکته ای که در بداهه نوازی همیشه باید در نظر داشت، یکپارچه بودن و مسیر داشتن ملودی است. صرفا نواختن آموزه های گذشته را نمی توان بداهه نوازی محسوب کرد اما با تغییر سرعت، گام، ریتم و جابجایی نت ها می توان قدم اول در بداهه نوازی را گذاشت.

درواقع، برای نواختن بر روی یک قطعه ابتدا دستانِ یک نوازنده باید گرم و آماده باشد و بر تکنیک های مختلف تسلط داشته باشد. با اضافه شدن چاشنی تئوری موسیقی و علم شناخت آکوردها و فواصل، یک نوازنده می تواند یک قطعه را بررسی کند و بر اساس ساختار آن، شروع به همنوازی و در نهایت بداهه نوازی بر روی یک قطعه کند.

سخن آخر

همواره به یاد داشته باشید که موسیقی مسیری بی انتهاست. شما می توانید با تکیه بر علم و تکنیک قطعات مختلفی را بنوازید اما اینکه اثری ماندگار بجا بگذارید، باید بتوانید از خلاقیت خود استفاده کنید و مسیر جدیدی را برای موسیقی باز کنید. تمرین هایی که اساتید برای شما یادداشت می کنند، همگی ارزشمند بوده و اگر در نواختن قطعه ای مشکل دارید، هیچوقت نا امید نشوید و از تمرین دست نکشید.